Дэлегаты зьезду лідчукоў наведалі магілы жаўнераў Арміі Краёвай

У Лідзе гэтымі днямі адбываецца 9-ы ўсясьветны зьезд лідчукоў. Яго арганізавала “Таварыства польскай культуры Лідчыны”, якое ўзначальвае Аляксандар Калышка. Зарэгістраваліся 65 eдзельнікаў, пераважна жыхары Польшчы, карані якіх — у былым Лідзкім павеце, у які ўваходзілі таксама вёскі цяперашніх Воранаўскага і Шчучынскага раёнаў.

Дахаты дэлегаты разьедуцца 11 ліпеня. Падчас зьезду яны наведалі Бярозаўку, Менск, мясьціны, зьвязаныя з Адамам Міцкевічам. Наш карэспандэнт разам з дэлегатамі езьдзіў у вёску Сурконты Воранаўскага раёну, дзе існуюць магілы жаўнераў Арміі Краёвай, якія загінулі ў баі з НКВД у жніўні 1944 году.

Мы прыехалі ў Сурконты і высьветлілася, што аўтобус ня можа праехаць да магілаў, і нават засумняваліся ці варта туды ісьці, бо вельмі гразкая дарога і дождж ідзе, але ўсё ж-такі некаторыя ўдзельнікі зьезду вырашылі накіравацца да магілаў жаўнераў Арміі Краёвай.

Вось мы на месцы: мураваны плот, помнік з крыжам і яшчэ — па левы бок аднолькавыя бэтонныя крыжы жаўнераў, напісана — “невядомы жаўнер”. х некалькі дзесяткаў. Ёсьць таксама асобныя прозьвішчы — Чэслаў Маршалак, Генрык Жураўскі (псэўданімы Марабут, Жураў), Ежы Каляцінскі (псэўданім Косінус).

Дэлегаты зьезду абмяркоўваюць гібель жаўнераў Арміі Краёвай у Сурконтах:

Спадар: “Мацей Калінкевіч (псэўданім Котвіч) не хацеў, каб вёска згарэла з жыхарамі. Хата пры хаце стаялі…”

Другі спадар: “Там былі два “ціхацемныя”, адзін зь іх — камандзер 27-га эскадрону уланаў”.

Тут узгадалі, што загінулі два “ціхацемныя”. Гэта парашутысты, якіх закідвалі з Англіі. На помніку – дошка, напісана па-польску: “Жаўнерам Арміі Краёвай, якія загінулі за Польшчу пад Сурконтамі 21 жніўня 1944 году і ў Паддубічах 19 жніўня 1944-га”.

Семянтоўскі: “Літоўцы ў Пелясе заўважылі, што на дасьвецьці прыйшло Войска польскае. Данос зь Пелясы трапіў у Радунь, і савецкія аддзелы атакавалі Котвіча з жаўнерамі тут, у Сурконтах”.

Свае ўспаміны апавядаў Баляслаў Семянткоўскі, удзельнік Арміі Краёвай, падпалкоўнік, ягоны псэўданім быў — Чорны.

Дэлегаты зьезду былі зьдзіўленыя тым, што вакол могілак жаўнераў Арміі Краёвай пасеяна жыта і няма ніякай сьцежкі. Дарэчы, за некалькі соцень мэтраў ад могілак у Сурконтах стаіць касьцёл у вёсцы Пеляса, дзе, як было зазначана, імша адбываецца на літоўскай мове.

Мы размаўляем з Аляксандрам Калышкам, які зьяўляецца арганізатарам зьезду:

Калышка: “У нас узьнікла адна цяжкая арганізацыйная праблема, гэта рэгістрацыя нашых гасьцей у міліцыі”.

Карэспандэнт: “Цяпер новыя правілы рэгістрацыі замежнікаў”.

Калышка: “Прабачце, запоўніць чатыры анкеты на расейскай мове — на кожнага — гэта вымагае часу. А ў нас жа праграма ёсьць, людзі ж прыехалі ня дзеля таго, каб запаўняць гэтыя анкеты…”

Крыница: Радыё «СВАБОДА»